Theo Ths.BS Đinh Thạc (Bệnh viện Nhi đồng I), bệnh viêm não mô cầu có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, 2 nhóm tuổi thường dễ bị nhiễm não mô cầu là nhóm trẻ em từ 6 tháng - đến 3 tuổi và nhóm thanh thiếu niên từ 14 tuổi – 20 tuổi.

BS Đinh Thạc cho biết, thông thường vi khuẩn rất dễ lây lan và gây bệnh cho con người khi gặp những yếu tố thuận lợi như khí hậu lạnh và khô làm cho vi khuẩn phát triển nhanh và gây bệnh cho con người. Ở các nước ôn đới, bệnh thường xảy ra vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân, riêng ở các nước thuộc khu vực nhiệt đới như Việt nam, Thái lan, Campuchia… bệnh thường gia tăng đột biến khi có sự thay đổi đột ngột của thời tiết như thời điểm cuối mùa khô, đầu mùa mưa.

Khi trẻ bị sốt cao, kèm nôn trớ, các bậc phụ huynh nên cảnh giác với bệnh viêm não mô cầu.

Điều kiện sinh sống ẩm thấp, chật chội và kém vệ sinh cũng làm cho bệnh dễ lây lan. Theo BS Thạc, một số vụ dịch do nhiễm não mô cầu trên toàn thế giới đã ghi nhận các trường hợp nhiễm não mô cầu có tiền căn tắm ở các hồ bơi cộng cộng.

Khi bị viêm não mô cầu, vi khuẩn có thể tấn công và bất kỳ cơ quan nào của cơ thể để gây bệnh, dấu hiệu và triệu chứng đặc hiệu của bệnh tùy thuộc vào cơ quan bị vi khuẩn xâm chiếm như hệ hô hấp, hệ thần kinh trung ương, hệ tiết niệu sinh dục, máu, da… Hai biến chứng thường gặp là viêm màng não và nhiễm trùng huyết do não mô cầu.  

Khi bị viêm màng não do não mô cầu, thông thường bệnh nhân bị sốt cao đột ngột 39^oC – 40^oC (trẻ đang chơi đùa bình thường đột ngột sốt rất cao phụ huynh cần chú ý). Bệnh nhân kêu đau đầu dữ dội nhất là vùng trán và sau gáy, đau đầu làm trẻ quấy khóc rất nhiều, đặc biệt là tình trạng nôn và buồn nôn làm trẻ ăn uống khó khăn hoặc thậm chí làm trẻ bỏ ăn, bỏ bú, người mệt mỏi, lừ đừ.

Dấu hiệu cổ cứng thường đặc trưng cho tình trạng viêm màng não, trẻ nhũ nhi dưới 12 tháng tuổi có thể xuất hiện dấu hiệu thóp phồng khá đặc trưng.

Đối với nhiễm trùng huyết do não mô cầu, khởi bệnh thường đột ngột, bệnh nhân sốt cao 39^oC – 40^oC, ớn lạnh, rét run nhiều lần, nhức đầu, nôn ói, đau khớp, đau cơ, đặc biệt đau nhiều ở sống lưng và hai chân. Bệnh nhân có mạch nhanh, thở nhanh và có thể có huyết áp thấp.

Biểu hiện điển hình nhất là tử ban, xuất hiện trong khoảng 75% các trường hợp, trong vòng một hai ngày sau sốt. Tử ban có đặc điểm là màu đỏ hoặc tím thẫm, bờ không tròn đều, kích thước thay đổi từ 1-2 mm đến vài cm, bề mặt bằng phẳng không gồ lên mặt da, có khi có hoại tử vùng trung tâm. Vị trí tử ban phân bổ khắp người, nhiều nhất ở vùng nách, hông, quanh khớp (khuỷu, gối, cổ chân). Đôi khi tử ban có dạng bóng nước (nốt phỏng) hoặc lan tràn rộng lớn như hình bản đồ.

Theo BS Thạc, cả hai thể bệnh trên rất nguy hiểm, có thể diễn tiến theo chiều hướng nặng rất nhanh và có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ.

Về biện pháp phòng ngừa, Ths Thạc khuyến cáo, cần giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ tốt: khuyến khích trẻ và người lớn súc miệng thường xuyên bằng dung dịch nước muối loãng (nước muối sinh lý), rửa tay sạch sẽ đúng cách, mang khẩu trang y tế khi đến nơi công cộng, che miệng khi ho, khi hắt hơi…

Giữ vệ sinh nơi sinh sống: tạo môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát, phân tán tập thể quá đông đúc và giữ khoảng cách tối thiểu an toàn giữa các giường ngủ là phải 1,5m để hạn chế sự lây truyền bệnh.

Tiêm chủng bằng vắc xin là một trong những phương pháp phòng bệnh hiệu quả và chủ động bằng thuốc chủng ngừa não mô cầu sẵn có tại Việt nam